Zelfcompassie; lief en begripvol zijn naar jezelf. Voor velen makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe komt het toch dat we zo ongelooflijk streng en kritisch zijn op onszelf? Om het begrip zelfcompassie toepasbaarder te maken zoomen we in op de drie belangrijkste elementen van zelfcompassie: vriendelijkheid voor jezelf, gedeelde menselijkheid en mindfulness.

1. Vriendelijkheid voor onszelf

Stel je voor: een vriendin belt je om te vertellen dat haar contract op werk niet is verlengd. Het gesprek gaat als volgt: ‘Hoi’, zeg je als je de telefoon opneemt. ‘Alles goed?’ Vriendin: ‘Nee, eigenlijk helemaal niet. Ik heb net heel vervelend nieuws gekregen. Ik ben ontslagen,’ zegt ze terwijl ze tegen de tranen vecht. ‘Ik heb zo mijn best gedaan afgelopen half jaar, het was de eerste baan waarbij ik het echt naar mijn zin had. Ik ben er kapot van.’ Je slaakt een zucht en zegt: ‘Nou om eerlijk te zijn, ik had al zo’n vermoeden toen je laatst vertelde over die misplaatste opmerking tegen die ene collega. En ook je resultaten konden echt beter. Je hebt echt wat steken laten vallen. Je zou je überhaupt moeten afvragen of je ooit nog een baan gaat vinden op deze manier.’

Wat gebeurde er met je toen je deze reactie las? Zou je ooit zoiets zeggen tegen iemand om wie je geeft? Natuurlijk niet. Maar gek genoeg is dit precies het soort gesprek dat we met onszelf voeren in soortgelijke situaties. De gouden regel luidt normaal: behandel anderen zoals je zelf behandeld wil worden. Maar waarschijnlijk wil je anderen helemaal niet behandelen hoe je jezelf behandelt.

Het doel van zelfcompassie is om een innerlijke vriend te worden in plaats van een innerlijke vijand. Als we onszelf betrappen op een fout of tekortkoming, zijn we eerder geneigd onszelf voor het hoofd te slaan dan een bemoedigende arm om onze schouders te leggen. Vaak juist de zorgzaamste mensen kunnen zichzelf behoorlijk naar beneden halen (misschien ben je zelf wel zo iemand). De uitdaging ligt in het net zo zorgzaam zijn voor jezelf als voor anderen. Hiermee beschermen we onszelf en creëren we zo min mogelijk lijden, bovenop situaties die al zwaar genoeg zijn.

2. Gedeelde menselijkheid

Een ander belangrijk onderdeel van zelfcompassie is de realisatie dat alle mensen onvolmaakte* individuen zijn. En dat perfectie een illusie is. Ervan uitgaande dat ieder mens wel eens faalt, fouten maakt en tegenspoed kent in het leven, betekent dit ook dat jij niet perfect* kunt zijn of een perfect zorgeloos leven zult lijden.

Hoe vervelend ook, zelfcompassie omarmt het onvermijdelijke gegeven dat het leven nu eenmaal samengaat met lijden – voor iedereen, zonder uitzondering. En hoewel dit vanzelfsprekend klinkt, is het heel makkelijk om het te vergeten. Zeker als je geconfronteerd wordt met de ogenschijnlijk perfecte realiteit op sociale media zoals Instagram. Herken je ook de gedachte dat alles goed ‘zou moeten’ gaan en dat er iets is misgegaan als het tegenzit? Extra pijnlijk is ook het feit dat we ons in dat lijden vaak afgezonderd en alleen voelen. Maar als we eens zouden onthouden dat pijn onderdeel is van het gedeelde mens-zijn, dan verandert elk pijnlijk moment in een moment van verbondenheid met anderen. De pijn die ik voel in moeilijke tijden is dezelfde pijn die jij voelt in lastige periodes. De omstandigheden verschillen, hoeveel pijn je lijdt, verschilt, maar de basale ervaring van menselijk lijden is in principe hetzelfde. Houd deze gedachte vast om voor jezelf het lijden te verminderen. Wees wederom niet je ergste vijand, maar een vriend die je support door moeilijke tijden heen.

*Een belangrijke side-note hier is dat ik de termen ‘onvolmaakt’ en ‘niet perfect’ gebruik om aan te duiden wat mensen normaliter nastreven als zijnde perfect en volmaakt. Dit is niet in lijn met de naar mijns inziens juiste visie, namelijk dat wij als mens wél volmaakte individuen zijn die door allerlei overtuigingen en vervormingen aannames hebben gevormd dat we door tekortkomingen niet deugen of tekortschieten.

3. Mindfulness

Mindfulness heeft de reputatie dat het gezien wordt als iets ‘zweverigs’, vaak gelinkt aan yoga of meditatie. Het is inderdaad zo dat deze thema’s elkaar raken, maar eigenlijk is mindfulness niets meer dan: open zijn voor het huidige ogenblik, waarbij je alle gedachten, emoties en sensaties zonder verzet of vermijding tot je gewaar zijn toelaat.

Waarom is mindfulness een key element van zelfcompassie? Omdat we ons moeten kunnen richten op ons lijden en het moeten kunnen erkennen, om lang genoeg met onze pijn te kunnen ‘zijn’ zodat we er met zorg en vriendelijkheid op kunnen reageren. Klinkt als een strak plan, maar lang niet zo makkelijk als het lijkt. Onze natuurlijk reactie bij mentaal ‘lijden’, denk aan angst, verdriet of paniek, is zo snel mogelijk weg te bewegen van het vervelende gevoel. En hoewel het wegstoppen of verdoven van deze negatieve gevoelens op de korte termijn lijkt te werken, zal het gevoel altijd weer terugkomen. Je rekt eigenlijk de zogenaamde gevoelsgolf uit, waardoor deze langer aanhoudt. Dit terwijl het wetenschappelijk bewezen is dat, door ruimte te bieden aan een emotie en dingen te doorvoelen, de piek wel intenser kan zijn, maar het lijden ook sneller afneemt. Onthoud hierbij de volgende formule: lijden = pijn x weerstand. Kortom; hoe meer weerstand je biedt, hoe groter het lijden zal zijn. Zie het als een schreeuw om aandacht van je lichaam. De pijn komt niet voor niets op: het wil gezien worden, en daar komt mindfulness goed bij van pas.

Een ander belangrijk gevolg van het toepassen van mindfulness is dat je situaties beter in perspectief kunt plaatsen. Het voorkomt dat we in beslag worden genomen door of dat we ons te veel identificeren met onze gedachten of gevoelens. Piekeren beperkt ons blikveld en ons vermogen om objectief en realistisch naar een ervaring te kijken. Hiermee vergroten we dus wederom ons lijden tijdens een situatie die al vervelend genoeg is. Wat maken we het onszelf toch soms ook onnodig moeilijk! Als we onze pijn mindful kunnen observeren, kunnen we verstandiger en objectiever een standpunt innemen over onszelf en ons leven.

Samengevat zijn dit de drie essentiële ingrediënten van zelfcompassie: liefde (vriendelijkheid voor jezelf), verbondenheid (gedeelde menselijkheid) en aanwezigheid (mindfulness). Zou je zelf aan de slag willen met bovengenoemde thema’s? In mijn coachingstrajecten bied ik handvaten om zelfcompassie meer toe te kunnen passen in jouw dagelijks leven. Interesse om jezelf op dit vlak te ontwikkelen? Plan dan een vrijblijvende intake sessie en bekijk hier alle info over het coachingstraject.